Blockchain Trilemması: Kriptoparalarda Merkeziyetsizlik, Güvenlik ve Ölçeklenebilirlik Sorunsalı
İyi bir yatırımcı neye yatırım yaptığını bilendir.
Bu yazı üç ana konsept üzerinde dönecek: Merkeziyetsizlik, Güvenlik ve Ölçeklenebilirlik. Bu konseptleri anlamak kripto ekosistemini anlamak açısından çok önemli.
‘Blockchain Trilemma’sı, Ethereum’un yüzü olarak bildiğimiz Vitalik Buterin tarafından ortaya atılmıştır. Çoğu zaman geliştiricilerin yukarıdaki üç kavramdan diğer ikisi uğruna birini feda etmeye zorlanma durumunu ele alır.
Önce gelin kavramları açıklayalım.
Bu kavramlara göre:
►Merkeziyetsizlik: Tek bir varlık tarafından yönetilmek yerine, blok zincirleri ağ üzerindeki kontrolü tüm katılımcılara eşit olarak dağıtmalıdır.
►Güvenlik: Blockchain ağları, kötü niyetli varlıkların yönetimi ele geçirmesini önleyen sağlam savunmalara sahip olmalıdır.
►Ölçeklenebilirlik: Blok zincirleri, ücretleri ve işlem sürelerini artırarak muazzam sayıda işlemi ve kullanıcıyı kesintiye uğratmadan desteklemelidir.
Merkeziyetsizlik
Merkeziyetsizlik blok zincirinin temel bileşenidir. Merkeziyetsiz sistemler, platformları herkesin kullanıp üzerine dilediğini inşa edebilmesine olanak tanır. Örneğin X kişisi solidity diliyle Ethereum üzerine bir proje yazabilir.
Buna ek olarak merkeziyetsizlik sayesinde kararlar fikir birliği ile alınır. Uniswap v.b. platformlarda yapılan oylamalar, yönetim tokenları buna örnektir.
Dağınık sistemler güvenlidir ama merkezi sisteme göre yavaştır. Çünkü gerçekleşecek işlemler için birden fazla onay gerektirir. Burada ölçeklenebilirlik sakatlanmaktadır.
Ölçeklenebilirlik
Ölçeklenebilirlik, projelerin verimini kaybetmeden ne kadar büyüyebileceği üzerine bir tartışmadır ve projelerin kitlesel olarak benimsenmesi için önemlidir. Visa saniyede ortalama 63,000 işlem yaparken, BTC yaklaşık 7, ETH 25 işlem yapmaktadır. Gördüğünüz gibi merkeziyetsiz olan sistem yavaş kaldı. En iddialı olan SOL, saniyede 29,000 işlem yapmaktadır, ancak diğer projelere göre daha merkezidir.
Saniyelik işlem kapasitelerini burada bulabilirsiniz: https://cutt.ly/Jb1XWwf
Güvenlik
Hemen her geliştirici çoğunluk saldırısına (%51 riski) karşı blok zincirini güvenli hala getirse de kripto projeler açık kodlu olmaları nedeniyle merkezi veri tabanlarından daha güvensizdir. Bütün hackerlar yazılım kodu okuyabildiğinden, açık bulmak için sayısız saatler harcayabilirler.
Basitçe anlatmak gerekirse güvenlik ve ölçeklenebilirlik zıt hedeflerdir. Ölçeklenebilirlik sistemi daha da büyütmeye çalışırken, güvenlik ağı kapanık, kararlı ve işlevsel tutmaya çalışır.
Son: Vitalik, Ethereum 2.0 ile işte tam olarak bu sorunsala çözüm bulmaya çalışıyor.
